De welvarende stad Florence speelde een zeer prominente rol in het ontstaan en de verspreiding van de renaissance. De eerste twee lessen van de cursus staan dan ook in het teken van deze belangrijkste Toscaanse stad. Het was hier dat in de veertiende eeuw Petrarca en Boccaccio maar ook Machiavelli het beeld van deze stroming bepaalden. De stad bracht ook in de kunsten de grote namen van de vroegrenaissance voort zoals de beeldhouwer Donatello, de architect Brunelleschi, die naar verluid het perspectief ontdekte en de schilder Masaccio die perspectief voor het eerst in zijn fresco’s toepaste.

In de tweede les zien we ook hoe in de vijftiende eeuw de hoogrenaissance in Florence vooral bepaald werd door het mecenaat van de invloedrijke en welvarende familie De Medici, de grondleggers van het bankwezen. Zij gaven opdrachten aan een invloedrijk kunstenaar als Sandro Botticelli en lieten de jonge Michelangelo aan hun hof wonen waar hij de klassieke oudheidkundige collectie van de familie bestudeerde.

Vanuit Florence verspreidde de renaissance zich naar andere Italiaanse steden. In de derde les zien we hoe in Milaan Leonardo da Vinci in opdracht van Hertog Ludovico Sforza het fresco Het laatste avondmaal schildert in de Santa Maria delle Grazie. Maar ook hoe in Ferrara en Mantua kunstenaars als Andrea Mantegna en Pietro Perugino de paleizen van de familie d’Este decoreerden en op welke wijze de stad Napels zich ontwikkelde tot een waar centrum van de Italiaanse renaissance.

De grote concurrent van Florence op het gebied van de schilderkunst, was echter Venetië. Deze handelsstad ontwikkelde een eigen variant op de renaissance met schilders als Bellini en Titiaan die de nadruk legden op het gebruik van kleur en licht en minder op zaken als perspectief en anatomische correctheid, juist die aspecten waar de Florentijnse renaissance om bekend stond. In de vierde les gaan we dieper in op deze kleurrijke kunst vol emotie en atmosfeer.

Tot slot kijken we in de laatste les uiteraard naar Rome. De ontwikkelingen op het gebied van de renaissance kwamen daar pas in de vijftiende eeuw op gang. De reden hiervoor was dat het pauselijk hof een groot deel van de veertiende eeuw in ballingschap in Avignon had doorgebracht en Rome daardoor in armoede was gestort. Na de terugkeer van het hof in Rome brak een nieuwe periode van welvaart aan en ontwikkelde het Vaticaan zich tot de belangrijkste opdrachtgever. Kunstenaars als Ghirlandaio en Michelangelo verrijkten de Sixtijnse kapel met fresco’s en werd door architect Bramante begonnen met de nieuwbouw van de Sint-Pietersbasiliek.